Angst voor controleverlies

Ben je bang dat je geen grip hebt op toekomstige gebeurtenissen?

Ruim één op de zestien mensen in Nederland geeft aan dat ze angst hebben om de controle te verliezen.

Wanneer je hier last van hebt, dan ben je gevangen geraakt in een beklemmende vrees voor het onbekende, terwijl er op dat moment geen werkelijke dreiging is. Je hebt hierdoor slechts af en toe momenten waarin je nog durft te ontspannen. Dit heeft als pijnlijke gevolg dat je in een voortdurende verhoogde staat van paraatheid leeft. De oorzaak van deze angst voor controleverlies is het sterke verlangen naar houvast en zekerheid, terwijl de wereld om je heen constant in verandering is.

Hoogstwaarschijnlijk heb je in jouw verleden een ervaring gehad, waarin je voor jouw gevoel iets belangrijks bent verloren. Dit kan een persoon zijn, zoals een ouder, een kind, een partner, een vriend(in) of een collega. Maar het kan ook een situatie zijn geweest die jou altijd bestaansrecht heeft gegeven, zoals werk, je geboorteland of een veilig huis. Het kunnen ook immateriële gebeurtenissen zijn geweest die jou emotionele fundament hebben doen wankelen: gezichtsverlies, kwijtraken van je waardigheid of twijfel aan je geloof of vertrouwen.

Dit verlies heeft zo’n emotionele impact op je gehad, dat je sindsdien op een onrealistisch wijze probeert om een constante zekerheid af te dwingen. Je hebt het idee ontwikkeld dat je stap voor stap jouw toekomst moet kunnen voorspellen en invullen. Je kunt niet accepteren dat je voor je gevoel geen controle hebt op onverwachte omstandigheden die jou mogelijk weer pijn kunnen geven.

Angst voor controle verlies geeft je een voortdurend gevoel dat je in gevaar bent, terwijl er geen werkelijke dreiging is. Hierdoor probeer je alles in je leven te voorzien van een ‘zekerheids-label’ en gaat op de vlucht voor alles wat dat labeltje niet heeft. Echter voed je daarmee alleen maar de angst nog meer.

Bij mensen met een burn-out zijn angst en paniekaanvallen een van de vele kenmerken die kunnen voorkomen. Iemand met een burn-out raakt dusdanig overbelast dat het brein het niet meer aan kan. Door een hoog verantwoordelijkheidsgevoel. Een grote mate van plichtsbesef. Steeds meer taken die bij jou terecht komen. En waarvan je ook vindt dat je ze moet doen. Je blijft doorgaan. Ondanks dat het eigenlijk voor je gevoel niet meer gaat. Als je dan niet naar je gevoel luistert, grijpt jouw lichaam vanzelf in. Om jou te vertellen dat je te ver bent gegaan met jezelf.

In het geval van paniekaanvallen voel je dat je de controle over je lichaam verliest. Je ademhaling versnelt. Je krijgt last van hartkloppingen. Je begint overmatig te zweten en voelt oncontroleerbare spierspanningen. Je oplossend denkvermogen werkt niet meer. Er komt een enorme angst op, die je niet kunt plaatsen. En het enige wat je wil, is vechten of wegvluchten. Weg van deze situatie. Een paniekaanval is dus eigenlijk een "help-ik-krijg-het-niet-geregeld"- aanval.

Het lichaam doet maar wat en je snapt zelf haast niet waarom. Spookbeelden als: ‘ik heb iets ernstigs’, ‘het is niet mogelijk dat stress dit met mijn lichaam doet’, ‘ik moet echt iets mankeren’, doemen vaak op wanneer iemand net burn-out is. Hypochondrie komt vaak voor.

Niet vreemd: het lichaam heeft de regie overgenomen doordat het steeds meer en meer uitgeput is geraakt. Feitelijk is het een overlevingsstrategie om in leven te blijven.

Hoe tegenstrijdig het dus ook voelt, bij een paniekaanval gaat je lichaam in een 'veilige modus'. Juist om jou te beschermen. Dus het is belangrijk dat je dit signaal serieus neemt.

De situatie kan erger worden als je een aantal keer achter elkaar een paniekaanval meemaakt. Dan kun je in een vicieuze cirkel terechtkomen waarbij je angst ontwikkelt voor een paniekaanval en daarmee een nieuwe trigger installeert.

Zolang je blijft vechten tegen de angst voor controleverlies, des te groter deze zal worden. Het is een onbegonnen strijd tegen jezelf. Je probeert het vuur te doven met benzine…

De enige manier om de negatieve spiraal te doorbreken is te STOPPEN met het creëren van jouw onrealistische beeld van zekerheid. Zodra je de toekomst niet meer wil afdwingen, ontstaat er rust.

Iedere angst kan in principe verdwijnen, wanneer je bereid bent om hem recht in de ogen aan te kijken en er dwars doorheen te gaan. Voelen wat er gevoeld moet worden. Er boos, verdrietig, misschien zelfs misselijk van te worden. En toch te doen. Je natuurlijke neiging om te vechten, te vluchten, te bevriezen of bescherming te zoeken werkt slechts tijdelijk. Vasthouden aan zogenaamde zekerheden geeft een vals gevoel van controle, want we kunnen niet controleren. Nooit. Nul procent.

We hebben wél invloed. Honderd procent. We hebben immers altijd een keuze.

Het is de tegenstelling tussen het eisen van zekerheid, versus de realiteit van onzekerheid, die je constant uit evenwicht brengt. Dit zal tot in lengte van dagen door blijven gaan, totdat jij besluit om het verlangen naar houvast los te laten.

Angst hoort bij jou. Angst hoort bij het leven. Iedereen kent angst. En het gaat nooit weg. De enige manier om angst minder te laten worden, is door hem aan te kijken, te omarmen, ermee te zijn, er nieuwsgierig naar te kijken en door juist te gaan doen waar je angst voor hebt. Je zult dan tot de conclusie komen dat de aanloop naar het moment zelf een veel verlammende uitwerking op je heeft, dan het angstmoment zelf. En denk je maar eens in hoe je je na afloop zult voelen en wat het je allemaal kan opleveren.

Zo ontdekte ook mijn coachee die na bijna een jaar van donkerte, gepaard gaande met angsten, paniekaanvallen en enorme blokkades, weer stipjes aan de horizon en licht aan het eind van de tunnel ging zien. Alleen maar doordat ze, vanuit de enorme wil om het leven weer te kunnen leven, besloot met volle angst vooruit te gaan!